مقدمه
یکی از ویژگیها و مشکلات عمده روانی در بین انسانها مشکلی هست که اصطلاحا به اختلال شخصیت شهرت دارد.ویژگی اصلی این اختلالات ،انعطاف نا پذیری و مشکل در روابط بین فردی است ،به گونه ای که خود فرد به غیر عادی بودن رفتار خویش آگاهی نداشته و همواره خود را حق به جانب و رفتار خود را عادی میداند.این اختلال در دسته بندی بیماریها یا محور یک دی. اس. ام قرار ندارد و فرد از وجود آن آگاهی چندانی نداشته و لذا از آن ناراحت نیست ، در عوض این دیگرانند که از زندگی در کنار این افراد رنج می برند که متاسفانه معمولا همسر و سپس فرزند یا فرزندان این افراد هستند.مشاهدات اینجانب در مشاوره های خانواده و زوج درمانی نشان می دهد که وجود این اختلال یکی از دلایل اصلی درگیریهای زناشویی و به دنبال آن طلاق و جدایی است.تا کنون گروهی از این اختلالات شناسایی شده اند که در زیر خلاصه ای از انواع آن ارائه می شود.برای اطلاعات دقیقتر به کتاب روانشناسی شخصیت ، تالیف اینجانب ( فصل ۸ )مراجعه نمائید. برای تشخیص دقیق این اختلال باید از تستهای استاندارد اختلالات شخصیت استفاده کرد که اینجانب این تست را برای اولین بار در ایران تدوین و استاندارد کردم و در کار بالینی و مشاوره از آن استفاده می کنم.( قابل ذکر است که اختلالات شخصیت بعد از نوجوانی و اوایل بزرگسالی آشکار می شود).
-اختلال شخصیت پارانوئید
اين افراد داراي شك و بي اعتمادي غير منطقي هستند و حالت تدافعي و حساسيت بيش از حدي نسبت به ديگران دارند.
-اختلال شخصیت اسکیزوئید
این اشخاص از نظر هيجاني سرد هستند. در برقراري ارتباط با ديگران مشكل دارند. گوشه گير، خجالتي، خرافاتي و از نظر اجتماعي منزوي هستند.
-اختلال شخصیت وسواسی
افراد دارای این اختلال شخصیت كمال گرا، داراي عادت خشك و مردد بوده و نيازهاي طبيعي خود را مهار مي كنند.این افراد به دلیل کمال گرایی افراطی از زندگی و امکانات خود لذت کافی نمی برند.
-اختلال شخصیت هيستريك یا نمایشی
این افراد وابسته، فاقد بلوغ فكري، زود رنج، عاطل و باطل و دائم خواستار تشويق و توجه ديگران بوده و با ظواهر يا رفتار خود با ديگران ارتباط برقرار مي كنند(جلب توجه مي كنند).
-اختلال شخصیت خودشيفتهیا نارسيستيك
این اشخاصداراي يك حس خودباوري بيش از حد بوده و شيفته قدرت هستند. نسبت به ديگران بي علاقه هستند. خواستار توجه ديگران بوده و احساس مي كنند كه سزاوار توجه ويژه هستند.این اختلال معمولا با اختلال شخصیت نمایشی همراه است.
-اختلال شخصیت دوري گزين یا اجتنابی
این اشخاص ترس و واكنش بيش از معمول نسبت به طرد شدن چه واقعی و چه خیالی دارند، اعتماد به نفس انهاپايين بوده و از نظر اجتماعي گوشه گير و وابسته هستند.
-اختلال شخصیت وابسته
افراد دارای این اختلال، غيرفعال، تلقین پذیر و ناتوان در تصميم گيري بوده و از اعتماد به نفس پایینی برخوردار هستند. علاوه بر این ، بي تفاوت، مهاجم، سرسخت، بدخلق، قهركننده، ترسان از صاحب اختيار بودن و سهل انگار هستند. هميشه كارها را به تعويق انداخته و به سختي از ديگران تقاضای كمك میکنند و يا عقايد خود را كنار مي گذارند.
-اختلال شخصیت ضداجتماعي
این افرادخودپسند، بي عاطفه، بي نظم و بي قاعده، تحريك پذير و بي پروا هستند. از تجارب خود و دیگران درس عبرت نمي گيرند و در تحصيل و كار ناموفق هستند.
-اختلال شخصیت مرزی یا بردرلاین.
ویژگی مهم این افراد ،بی ثباتی در رفتار و خلق و اقدامهای مکرر خودکشی است.در حالات شدید اقدام به خودکشی یا آسیب زدن به خود و دیگران وجود دارد .این افراد بدخلق و عصبانی هستند و از جدا شدنهای واقعی یا خیالی شدیدا وحشت دارند و سخت برآشفته می شوند.معمولا سابقه بیماریهای شدید روانی را در فامیلهای نزدیک دارند.به دلیل تجربه هایی مثل توهم و هذیان (نه همیشه) این اختلال را مرزی نام نهادند یعنی در مرز یا نزدیکی سایکوز یا جنون قرار دارند.این اختلال در زنها بیشتر از مردها شیوع دارد.
عوامل افزايش دهنده خطر:
* سابقه سوء رفتار ديگران با فرد در كودكي
* سابقه خانوادگي اختلالات خلقي
عواقب مورد انتظار:
این افراد معمولا به خاطر داشتن علائم اختلال شخصیت به روان شناس یا روان پزشک مراجعه نمی کنند مگر اینکه برای علائم بیماری مثل افسردگی یا مسائل زناشویی مراجعه نمایند، چون رفتار خود را غیر عادی نمی دانند.درمان براي برخي از بيماران مؤثر بوده و يك تغيير تدريجي در شخصيت و رفتار به همراه دارد. براي ساير بيماران درمان نقش نگه دارنده داشته و در مورد برخي بيماران، نتيجه ي درمان نااميد كننده است.
-ا
عوارض احتمالي:
- مشكل در حفظ شغل و ارتباط با ديگران،اضطرابو افسردگي
- سوءمصرف داروها
- عدم پايبندي به درمان
- خودكشي
ميزان شيوع اختلال شخصيت
شيوع در جمعيت کلي
ميزان شيوع اختلال شخصيت در کل جمعيت حدود 4 تا 6 درصد برآورد شده است. اگر چه در بين انواع مختلف اختلالات شخصيتي، تفاوت هاي معني‌داري وجود دارد، براي مثال برآوردها براي اختلال پارانوئيد حدود(5/0 تا 5/2 درصد) است، در حالي که براي اختلال اجتنابي بين(1 تا 10 درصد) اعلام شده است.
شيوع در بين دو جنس
در ميزان شيوع اختلال شخصيت بين دو جنس، تفاوت هاي معني‌دار ديده مي شود. براي نمونه طبق برآوردها، اختلال ضداجتماعي واختلال وسواسي- جبري در مردان بيشتر از زنان است. اختلال نمايشي و وابسته و مرزی در زنان بيشتر از مردان است.
درمان :
درمان اين اختلالات مستلزم اعتماد متقابل بين درمانگر و بيمار است. تحقق اين امر ممكن است مشكل باشد، زيرا در اين اختلالات اغلب انگيزه دريافت درمان مربوط به اطرافيان بيمار است نه خود بيمار. دو راه کار درماني وجود دارد:
1- درمان روان شناختي
* خانواده درماني و گروه درماني
* روش هاي تغيير رفتار با يادگيري مهارت هاي اجتماعي، تقويت رفتارهاي به جا، محدودكردن رفتارهاي نابجا، يادگيري بروز احساسات، تحليل شخصي از رفتار و مسؤوليت پذيري در مورد رفتارها.
2- دارو درماني
هيچ دارويي براي علاج يا درمان اختلالات شخصيتي وجود ندارد، ولي ممكن است داروهايي براي درمان بيماري هاي همراه با آن تجويز شوند، مثلاً:
- داروهاي ضد اضطراب
- داروهاي ضد روان پريشي .
(وبلاگ تخصصی و روانشناسی دکتر جعفر دارابی)